به هنر ایجاد طرح‌های برجسته روی سطوح مختلف، منبت کاری روی ورق می‌گویند. معروف‌ترین زیرشاخه این هنر، منبت‌کاری روی چوب است. میان منبت‌کاری و معرق کاری، تفاوت بزرگی وجود دارد. در منبت کاری، طرح‌مورد نظر منبت کار، روی چوب کنده می‌شود. در حالی که در معرق کاری، قطعات مختلف چوب را کنار هم قرار می‌دهند تا یک طرح کامل را به وجود بیاورد.
دلیل انتخاب اسم منبت که از ریشه نبات است، این است که در ابتدای پیدایش این هنر، طرح‌ها بیشتر گل و گیاه بودند.
تاریخچه منبت کاری روی ورق در جهان
به طور دقیق نمی‌توان گفت منبت‌کار از چه زمانی به وجود آمد زیرا از زمان‌های خیلی دور، از چوب به دلیل ارزانی و در دسترس بودم، استفاده می‌شد. از آنجایی که چوب در برابر عوامل طبیعی مانند رطوبت، گرما و… مقاومت چندانی ندارد، تاریخی مبنی بر زمان ایجاد منبت‌کاری روی چوب وجود ندارد.
قدیمی‌ترین اثر منبت‌کاری مجسمه‌ای چوبی است که 2500 سال پیش از میلاد است که در مصر پیدا شد.
تاریخچه‌ی منبت کاری روی ورق در ایران
هنر منبت‌کاری در ایران به 1500 سال پیش و به زمان ورود اعراب مسلمان به ایران باز می‌گردد. قدیمی‌ترین اثر منبت کاری، دری از جنس چوب در مسجد جامع عتیق شیراز است. این در 1200 سال پیش ساخته شده است. اوج هنر منبت‌کاری در ایران دوره صفویه بود و در آخر دوره زندیه و اوایل قاجاریه به دست فراموشی سپرده شد.
در حال حاضر، هنر منبت کاری روی ورق در سرتاسر ایران مخصوصا در شهرهایی چون آباده و گلپایگان رونق مناسبی دارد. جالب است بدانید آثار زیبای منبت کاری روی ورق در اصفهان به دلیل تردد گردشگران، در جهان بیشتر از شهرها و کشورهای دیگر شناخته شده هستند. یکی از زیباترین آثاری که در اصفهان وجود دارد، سقف چوبی عمارت هشت بهشت است.
چگونه منبت‌کاری کنیم
برای شروع منبت‌کاری یا هر نوع صنایع دستی دیگر، ابتدا باید وسایل مورد نیاز آن حرفه را تامین کرد. ابزار منبت‌کاری چندان گران و کمیاب نیست.
مغار، چاقو و قلم از ابزاری هستند که برای منبت‌کاری اماتور به آن‌ها احتیاج خواهید داشت. برای منبت‌کاری حرفه‌ای با چوب علاوه بر مغارهای مورب، تخت، خمیده، کچ، گیلویی و شفره به مانند اره، رنده و سنباده هم نیاز پیدا خواهید کرد.
برای انجام حرفه منبت‌کاری می‌توان از فرز انگشتی نیز استفاده کرد. این ابزار برای پروژه‌های پیچیده‌تر و پر چزئیات‌تر مانند منبت‌کاری پرتره چهره کاربرد دارد.
برای این که بتوانید در زمینه منبت‌کاری موفق شوید، باید شناخت خوبی نسبت به انواع چوب و تراشکاری داشته باشید. مهارت استفاده از ابزارهای مختلف هم مهم است. چوب هایی که به صورت گسترده در این صنعت استفاده می‌شوند، چوب درختانی مثل گلابی، گردو، نارون، راش و تبریزی هستند.
سبک‌های منبت کاری
سبک‌های منبت‌کاری به نام‌های برجسته نمایی، حکاکی و پیکرتراشی تقسیم می‌شوند.
طرح‌های مورد استفاده در هر یک از ان سبک‌ها با هم متفاوت است. ابتدا طرح بصورت جداگانه کشیده می‌شود و اشکالات ان گرفته می‌شود. سپس با استفاده از روش‌های مختلف، طرح به روی چوب انتقال پیدا کرده تا منبت کار طرح را روی چوب پیاده کند.
