کشور ایران از لحاظ آثار هنری یکی از مطرح‌ترین‌ها در سراسر جهان است. معرق و منبت‌کاری دو تا از زیباترین و رایج‌ترین صنایع دستی و آثار هنری می‌باشند. در ادامه هر کدام را به صورت جدا بررسی کرده و در آخر با تفاوت بین آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.
معرق کاری
ابتدا معرق را از لحاظ لغوی بررسی می‌کنیم. معرق به معنای تکه، رگه و وصله است. در این نوع اثر تکه‌های کوچک چوب، کاشی و… به شکل‌های مختلف و به زیبایی در کنار هم قرار می‌گیرند.
امروزه علاوه بر چوب و کاشی، از فلز، شیشه و چرم نیز در این هنر استفاده می‌شود. معرق کاری در دوره ی سلجوقیان و تا دوره‌ی صفویه در اوج خودش بود. در آن دوره‌ها شهر‌های اصفهان، کاشان و یزد در معرق کاری به شدت معروف و مهم بودند.پدر معرق کاری ایران، استاد محمد طاهر امامی هستند.
مراحل معرق کاری
در معرق کاری ابتدا طرح مورد نظر خود را روی یک کاغذ می‌کشند و سپس آن را روی زمینه‌ی چوبی قرار می‌دهند. در مرحله‌ی بعد با استفاده از کمان اره مویی طرح را به چند قسمت برش می‌دهند. این قسمت‌های به دست آمده، شابلون نام دارند. شابلون‌ها را با میخ به زیر میز کار وصل می‌کنند و در آخر معرق‌کار بعد از آن که چوب‌های مورد نظر خود را انتخاب کرد، آن‌ها را مانند شابلون‌ها برش می‌دهد و بر روی کار اصلی می‌چسباند.
انواع زمینه در معرق کاری
۱-زمینه چوب
۲-زمینه پلی‌استر
مواد مورد استفاده در معرق کاری
مواد چوبی: چوب گردو، چنار، سنجد، آبنوس، نارنج و…
مواد غیر چوبی (شامل مواد مصنوعی و طبیعی می‌شوند): برنج، مس ، صدف، استخوان و …
منبت‌کاری
نوعی حکاکی، پیکرتراشی، کنده‌کاری و برجسته‌سازی روی چوب را، منبت‌کاری می‌گویند. منبت‌کاری روی چوب معروف‌ترین نوع آن است. منبت‌کاری در ایران به حدود ۱۵۰۰ سال پیش بر‌می‌گردد. شهرستان ملایر مهد منبت‌کاری ایران است .
در منبت‌کاری از چوب، مغار، میز منبت، سوهان آهنی و کاغذی، گیره و … استفاده می‌شود.
چوب مهم‌ترین ماده اولیه در این هنر است. به همین دلیل در انتخاب نوع آن باید دقت لازم را داشته باشیم. چوب مورد نظر باید از لحاظ استحکام مورد قبول باشد یعنی چوب‌های نرم قابل استفاده نیستند. علاوه بر آن زیبایی لازم را نیز داشته باشد.
انواع چوب مورد استفاده در منبت‌کاری
چوب شمشاد
چوب گردو
چوب راش
چوب تبریز
بعد از چوب، مغار از اصلی‌ترین ابزار مورد استفاده در منبت‌کاری است که از آن برای کنده‌کاری استفاده می‌شود. چهار نوع مغار در منبت‌کاری وجود دارد:
۱-مغار نیم باز
۲-مغار شفره
۳-مغار تخت
۴-مغار گلویی (گیلویی)
تفاوت بین معرق کاری ومنبت‌کاری
همان‌طور که در توضیحات معرق کاری گفته شد، معرق کنار هم قرار دادن تکه‌های کوچک و ریز چوب، فلز و مواد دیگر است اما منبت‌کاری برجسته‌سازی و کنده‌کاری روی چوب است. در منبت‌کاری از حجم‌سازی کمک گرفته می‌شود ولی در معرق کاری از برش‌های چوب و مواد مختلف، طرح و نقش‌ها شکل گرفته می‌شود.
همچنین تفاوت دیگری که این دو اثر هنری دارند در استفاده از چوب‌های روغنی است. در معرق کاری از چوب‌هایی مثل بادام و پسته که روغنی هستند، استفاده نمی‌شود. زیرا روغن‌ها آن‌ها روی سطح کار مشخص می‌شود و رنگ طرح را خراب می‌کنند.
